Новая зямля (на белорусском языке) - Колас Якуб Михайлович - Страница 33

I ў мёртва-белых тых кiлiмах,

Што вiснуць-ззяюць хрусталямi

Над занямелымi лясамi,

Калi ў агнiстым мароз троне,

Ў крывава-багравай заслоне

Над светам рукi цiха ўздыме

I зачаруе, ўсё абнiме;

А як усходзiцца завея,

I вецер з снегам задурэе,

Ды затрасецца вiхрам белым!..

Эх, колькi волi ў руху смелым!

- Гуляй, зiма, твая часiна!

Ды скора будзе палавiна,

А там цяплом табе павее;

А ўдзень i сонейка прыгрэе!

Паддасць, бывала, дзядзька руху,

Пачуўшы холад-завiруху.

Ад гэтых слоў лягчэй на сэрцы,

Бо ўсё ж маркотны вы, каберцы

Зiмы халоднай i мярцвячай,

I ласкi хочацца гарачай,

Вясны душа твая жадае,

I ў сэрцы радасць расцвiтае

Ад аднае ўжо толькi думкi,

Што гэта зiмка збярэ клумкi

I пойдзе-знiкне на паўгода,

I зноў ажывiцца прырода.

Хлапцам прыелася вучэба:

Цяпер калядак чакаць трэба,

I думка iх не тым занята,

Ўсё болей ходзiць каля свята.

I мiла гэта iх чаканне!

Адзнакi блiзкiх зiмнiх святак

Гарыць салома каля хатак.

Пажар вясёлы ў час свiтання!

- А што там свецiцца, нябожа?

Няўжо гарыць хто, не дай Божа?

- Не, не пажар: то - сцяг калядны,

Япрук там смалiцца дзесь ладны,

Свой крок апошнi замыкае:

Япручча доля ўжо такая.

I кожны дворык, кожна хата,

Хоць i жыве не так багата,

Але Калядаў у адзнаку

Заколе хоць бы падсвiнаку

I дворык свой цi прыгумень

Асвецiць ранiцай цi ўдзень,

Бо хто ж, скажыце, хто не ласы

На тое сальца i кiлбасы?

Другi Каляд не дачакае,

Цiшком свяжынкi паспытае,

А ўжо на свята - што казацi?

Паходзiць так каля свiнчацi,

Што ўжо на ночку разоў дзесяць

Табе жывот закуралесiць.

I гэта, братцы, не загана!

Даўно, не знаю кiм, казана:

"Калi заколеш япрука ты,

Ды не пабегаеш за хаты,

То гэта - гонар невялiкi,

Гэта вяселле без музыкi,

Як кажа мудрасць чалавеча".

Але зiрнем мы на Парэчча,

Чым там у лесе жыве хата,

Як там рыхтуюцца да свята

I як калядкi сустракаюць.

Навуку хлопцы прыпыняюць,

У iх - развязаныя рукi:

Да "правадоў" няма навукi.

Дарэктар з радасцi спявае,

Дадому едзе, спачывае,

I летнi збор цяжэрнай працы,

Хлябоў высокi торп-палацы,

Праслухаў цэпаў голас ёмкi,

I дзе быў торп - там стог саломкi,

А цэп замоўк, хоць не навекi,

I зерне ссыпалi ў засекi.

Антось таксама цяпер вольны,

Яму - бы празнiчак прастольны:

Сюд-туд, глядзiш - ён ухадзiўся,

Цi з'еў цi не - на луг пашыўся;

Цягнуў луг дзядзьку, iм валодаў.

Сябра майстэрства i паходаў,

Сякерку, вострую падругу,

Засуне спрытна за папругу.

I Костусь з дзядзькам, як вядома;

Хiба ты ўседзiш цяпер дома?

А з дзядзькам пойдзеш - так цiкава!

Яны йдуць бойка i рухава,

Бо зiмны холад падганяе.

Любота, братцы! снег лятае,

Ды так спакойна, так цiхутка!

Куды нi глянь - усё бялютка.

А тыя лёгкiя пушынкi,

Здальнейшых ручак кружавiнкi,

Сухiх чаротаў чуць крануцца,

То так жа люба засмяюцца,

То цiха-цiха загамоняць,

То штось шушукнуць, то зазвоняць.

А там, мiж лесам i табою,

Сам Бог паводзiць барадою:

Трасецца сетачка сняжынак,

Як смех прыгожанькiх дзяўчынак,

Што звонiць песняй маладою.

Антось на рэчцы прыпынiўся:

Тут першы загарад таiўся

Пад гэтым снегам i пад лёдам

З адным-аднюткiм толькi ходам,

I той бучом быў перахвачан

Яшчэ увосень час тут страчан,

Палонка лёдам моцна скута,

Ды працы тут адна мiнута.

Палонку дзядзька прасякае,

А Костусь, радасны, чакае,

I зорыць пiльна ён вачыма,

Калi той бучык дзядзька ўзнiме.

А дзядзька - о, ён акуратны!

Работнiк дзядзька наш выдатны:

Ва ўсiм парадак i лад любiць

I часу дарма ён не губiць!

Прасек палонку, крыгу вынуў,

Тады на бучык вока кiнуў,

Бярэ за палку, падымае

I буч на бераг выкiдае.

I дзядзькаў твар крыху святлее

Была слабая тут надзея;

А вось глядзi, там штось шалпоча,

Вiдаць, iх доля не сiроча!

I буч кулём угору ставяць

I часу доўга тут не бавяць.

Развязан куль. Тут гоман, смех,

I рыбу вытраслi на снег.

Акуньчык спрытна страпянуўся,

Мянёк-завала ўзварухнуўся,

Яшчэ мянёк ды пара плотак.

Ну, вось табе i заработак!

А там яшчэ ёсць загародкi...

Не дармы, не, iх пераходкi!

Iдуць дадому, разважаюць,

Чаго на святы накупляюць,

Антось часамi, як дзiця.

Тым часам заўтра i Куцця.

Мiхал - ужо нейк вайшло ў моду

Ў Нясвiж прад святамi штогоду

Вазiў для замкавых паноў

Грыбы, i рыбу, i зайцоў.

Куцця. Марозна. Хмурнавата.

Сняжок падкiдвае заўзята;

Снег на Куццю - грыбы на лета,

Такая матчына прымета,

А сцежкi чорны - ягад многа;

Ну, i за гэта хвала Богу.

Абегаў Ўладзя раўчавiну,

I клiн, i пасечку, лагчыну.

Па жменьцы ў снег аўса стаўляе

Зайцоў ён гэтым прывабляе,

Каб праз акенечка з каморы,

Калi прынадзiцца каторы

У ночку цёмную хадзiць,

Навесцi стрэльбу i забiць,

Бо тут зайцоў было даволi.

I дроў на свята накалолi,

Трасянкi загадзя натрэслi,

Сянца пахучага прынеслi:

Куццi гаршчок ужо ў калена

Стаяў на лаве, чакаў сена,

I вось цяпер гаршчок з куццёю,

Як цар даўнейшаю парою,

Ў пачэсны кут, на свой прастол,

Стаўляўся з гонарам за стол

На гэта сена пад багамi,

Ўладар над хлебам i блiнамi,

Бо ён у гэты дзень - персона!

Яго вянчаў абрус-карона:

Гаршчок агорнуты пашанай,

Хоць ён фамiлii глiнянай.

Якiя ж матчыны намеры

Наконт куццi, наконт вячэры?

Ох, гэта дзецям знаць цiкава,

Калi якая будзе страва,

Ў якiм лiку, ў якiм парадку?

Што на канцы i што ўпачатку?

А ў маткi ўсё абмеркавана

I ўсё прадумана ад рана.

Там, на гары, пад шчытам дзе-та,

Быў мак павешан яшчэ з лета

Цяпер у цёрле ён пацёрты.

У патайным куце каморы,

Як смерць Кашчэя, пад запоры

Мядок быў хiтра дзесь запёрты,

Цяпер яго насталi часы,

Бо ён патрэбен для закрасы,

I што кiсель той без сыты

У вечарок гэты святы?

Маўчком Антось часiнай шэрай

У ельнячок шмыгнуў з сякерай:

Цi ж ён звярэдзiцца, сагрэшыць,

Калi малых дзяцей пацешыць

I iх ялiнкай пад куццю

Хоць раз забавiць у жыццю,