Выбери любимый жанр

Учение Оригена о Святой Троице - Болотов Василий Васильевич - Страница 91


Изменить размер шрифта:

91

текстом по поводу Иоанн, гл. 8, 52. 53, но ставит логическое ударение всецело на слове «дал». «Оживотворивший умерших не Сам сделал Себя таким (οὐχ ἑαυτὸν ποιήσας τοιοῦτον), но получил это от Отца (ἀλλ' ἀπο τοῦ Πατρὸς λαβών). Ибо как Отец имеет жизнь в Самом Себе, так дал иметь жизнь в Самом Себе и Сыну [Иоанн. 5, 26; в греческом тексте удержано обыкновенное расположение слов], не могущему от Себя творить ничего» (Иоанн. 5, 19).

1) in Joh. t. 13, 34 p. 244; 457. 460. «У Меня есть пища, которой вы не знаете» (Иоанн. 4, 32). Καὶ οὐκ ἄτοπόν γε λέγειν μὴ μόνον ἀνθρώπους καὶ ἀγγέλους ἐνδεεῖς εἶναι τῶν νοητῶν τροφῶν, ἀλλὰ καὶ τὸν Χριστὸν τοῦ Θεοῦ· καὶ αὐτὸς γάρ, ἵν’ οὕτως εἴπω, ἐπισκευάζεται ἀεὶ ἀπὸ τοῦ Πατρὸς τοῦ μόνου ἀνενδεοῦς καὶ αὐτάρκους αὐτω· Λαμβάνει δὲ τὰ βρώματα ὁ μὲν πολὺς τῶν μαθητευομένων ἀπὸ τῶν μαθητών Ἱησοῦ… οἱ δὲ μαθηταὶ ἀπ' αὐτοῦ τοῦ Ιησοῦ (cfr. Joh. с. 6, 11)… ὁ δὲ Υἱὸς τοῦ Θεοῦ ἀπὸ τοῦ Πατρὸς μόνου λαμβάνει τὰ βρώματα, οὐ διά τινος. Οὐκ ἄτοπον δὲ καὶ τὸ ἅγιον Πνεῦμα τρέφεσθαι λέγειν. Cfr. de princ. 1, 2,2 p. 54; 121. Unigeniti Filii sui ex ipso quidem nati, et quod est ab ipso trahentis.

2) de princ. 1, 3, 5 p. 62; 150 (ex ep. Just. ad Men.). ὅτι ὁ μὲν Θεὸς καὶ Πατὴρ συνέχων τὰπάντα φθάνει εἰς ἔκαστον τῶν ὄντων μεταδιδοὺς ἑκάστω ἀπὸ τοῦ ἰδίου τὸ εἶναι· ὢν γὰρ ἐστιν· ἐλάττων δὲπρὸς τὸν Πατέρα ὁ Υἱὸς ψθάνων ἐπὶ μόνα τὰ λογικά· δεύτερος γὰρ ἐστι τοῦ Πατρός, n. 6 ρ. 62; 151. omnes qui rationabiles sunt, Verbi, id est rationis participes sunt, et per hoc velut quaedam semina insita sibi gerunt sapientiae et justitiae, quod est Christus. Ex eo autem qui vere est, qui dixit per Moysem (Exod. 3, 14). «Ego sum qui sи m», omnia quaecumque sunt participant: quae participatio Dei Patris pervenit in omnes.

3) in Reg. h. 1, 11 ( стр. 186 пр. 2).

4) in Joh. t. 2, 11 p. 71; 145 ( стр. 187 пр. 1); затем Ориген продолжает: Καὶ τί διστάζομεν περὶτῶν λοιπῶν, ὅτε οὐδὲ ὁ Χριστὸς ἔσχε τὴν τοῦ Πατρὸς ἀθανασίαν; ἐγεύσατο γὰρ ὑπὲρ παντὸς θανάτου.

5) с. Cels. 4, 14 p. 510; 1045. μένων γὰρ τῆ οὐσία ἀτρεπτος συγκαταβαίνει, n. 15 ρ. 511; 1048. εἰδὲ καὶ σῶμά θνητὸν καὶ ψυχὴν ἀνθρωπίνην ἀναλαβών ὁ

275

бы слишком странно, если бы, приписывая одному Отцу жизнь, безусловно, неизменную, Ориген противопоставлял этой неизменности только естественную изменяемость Христа как истинного человека и Его смерть не считал нисколько характеристичною и для самого божества Его. Более вероятно, что Ориген предполагал какой‑то тончайший оттенок различия между Отцом и Сыном, которое позволяло считать смерть вочеловечившейся жизни менее разительным противоречием, чем то contradictio in adjecto, каким была бы смерть Самого Сущего Отца, если бы Он вочеловечился. 1)

В других местах Ориген дает самое возвышенное понятие о бытии Сына, называя Его началом чистой, беспримесной жизни, 2) вечною жизнью, само–жизнью;3) но так как в подобных случаях имеется в виду отношение Слова к другим существам, разумеется, что Сын есть начало жизни для других, — то все это недостаточно нейтрализует слабые стороны воззрения в его целом и не восполняет ограничения бытия Сына по отношению к Его самодостаточности.

БОЖЕСТВО СЫНА

Единый (280) истинный Бог (282) — Отец. Вопрос о разли­чии Сына от других богов (284). Сын — Бог по причастию (287); ὁ Θεὸς и Θεός (806); обожествление Сына (289).

Сравнительно с другими пунктами богословия Оригена едва ли не самую громкую известность приобрело его своеобразное воззрение на божество Сына. Этот взгляд высказан Оригеном в одном месте в форме связного целого. 4)

ἀθάνατος Θεὸς Λόγος, δοκεῖ τῶ Κέλσω ἀλλάττεσθαι καὶ μεταπλάττεσθαι μανθανέτω, ὅτι ὁ Λόγος οὐσία μένων Λόγος, οὐδὲν μὲν πάσχει ὢν πάσχει τὸ σῶμά ἢ ἡ ψυχὴ· συγκαταβαίνων δ' ἔσθ’ κ. τ. λ. (стр. 264 пр. 1)

1) Ср. Воззрение Тертуллиана (стр. 90. 91).

2) in Joh. t. 1, 28 p. 31; 73. κυρίως τῆς ειλικρνοῦς… ζωῆς ἡ ἀρχή.

3) in Joh. 13, 3 (стр. 263 пр. 2).

4) in Joh. t. 2 n. 1 ρ, 49; 105. πρὸς μὲν τοὺς ἀνθρώπους… ὁ Λόγος γίνεται. πρὸς δὲ τὸν Θεὸν οὐ γίνεται, ὡς πρότερον οὐκ ὢν πρὸς αὐτὸν παρὰ δὲ τὸ [=sed eo quod] ἀεῖ συνεῖναι τῶ Πατρὶ λέγεται· «Καὶ ὁ Λόγος ἦν πρὸς τὸν Θεόν» οὐ γὰρ ἐγένετο πρὸς τὸν Θεόν, καὶ ταὐτὸν φήμα τὸ «ἦν» τοῦ Λόγου κατηγορεῖται, ὅτε ἐν ἀρχῆ ἡν καὶ ὅτε πρὸς τὸν Θεὸν ήν, οὔτε τῆς ἀρχής χωριζόμενος οὔτε τοῦ Πατρὸς ἀπολειπόμενος… οὔτε ἀπὸ τοῦ μὴ τυγχάνειν πρὸς τὸν Θεὸν ἐπὶ τὸ πρὸς τὸν Θεὸν εἶναι γινόμι νος… Ἐπει τοίνυν παρετηρήσαμέν τε ού τὴν τυχοῦσαν διαφορὰν τοῦ, «ἐγένετο» πρὸς τὸ «ἦν», προσθήσομεν [col. 108] ὅτι ἐν μὲν τῶ πρὸς τοὺς προ-

276

Сближая выражения:"в начале было (ήν) Слово"и"было (ἐγίνετο) слово Господне к Иеремии"и т. п. и указав на различие смысла глаголов ἦν и ἐγένετο, из которых последний дает мысль о временном посещении, а первый о вечном пребывании Слова

ψήτας γίνεσθαι φωτίζει τοὺς προφήτας… πρὸς δὲ τὸν Θεὸν τὸ Θεός ἐστι [sic] τυγχάνων ἀπὸ τοῦ εἶναι πρὸς αὐτὸν. Καὶ τάχα τοιαύτην τινὰ τάξιν ὁ Ἰωάννης ἐν τῶ λόγω ἰδὼν οὐ προέταξε το, Θεὸς ἦν ὁ Λόγος, τοῦ, Καὶ ὁ Λόγος ἦν πρὸς τὸν Θεόν… διὰ τοῦτο, ἵνα δυνηθῆ ἀπὸ τοῦ πρὸς τὸν Θεὸν εἶναι ὁ Λόγος νοηθῆναιγινόμενος Θεός, λέγεται· Καὶ ὁ Λόγος ἦν πρὸς τὸν Θεόν, ἔπειτα, Καὶ Θεὸς ἦν ὁ Λόγος.

n. 2. ρ. 50. Πάνυ δὲ παρατετηρημένως, καὶ οὐχ ὡς ἑλληνικὴν ἀκριβολογίαν οὐκ ἐπιστάμενος, ὁ Ἰωάννης ὅπου μὲν τοῖς ἄρθροις ἐχρήσατο, ὅπου δὲ ταῦτα ἀπεσιώπησεν, ἐπὶ μὲν τοῦ Λόγου προστιθεὶς τό, ὁ, ἐπὶ δὲ τῆς Θεὸς προσηγορίας ὅπου μὲν τιθείς, ὅπου δὲ διαιρῶν. Τίθησι μὲν γὰρ τὸ ἄρθρον, ὅτε ἡ Θεὸς ὀνομασία ἐπὶ τοῦ ἀγενήτου τάσσεται τῶν ὅλων αἰτίου· σιωπᾶ δὲ αὐτό, ὅτε ὁ Λόγος Θεὸς ὀνομάζεται. Ὡς δὲ διαφέρει κατὰ τοῦτους τοὺς τόπους ὁ Θεὸς καὶ Θεός, οὕτως μὴ ποτε διαφέρη ὁ Λόγος καὶ Λόγος. Ὂν τρόπον γὰρ ὁ ἐπὶ πᾶσι Θεὸς ὁ Θεὸς, καὶ οὐχ ἁπλῶς Θεός, οὔτως ἡ πηγὴ τοῦ ἐν ἑκάστω τῶν λογικῶν λόγου, ὁ Λόγος, τοῦ ἐν ἑκάστω λόγου οὐκ ἂν κυρίως ὁμοίως τῶ πρώτω ὀνομασθέντος καὶ λεχθὲντος, ὁ Λόγος. Καὶ τὸ πολλοὺς κ. τ. λ…. δύναται [col. 109; стр. 107 пр. 1]. Λεκτέον γὰρ αὐτοῖς, ὅτι τότε μὲν αὐτόθεος ὁ Θεὸς ἐστι, διόπερ καὶ ὁ Σωτὴρ φησιν ἐν τῆ πρὸς τὸν Πατέρα εύχή· Ἵνα γινώσκωσι σὲ τὸν μόνον ἀληθιὸν Θεὸν· πᾶν δὲ τὸ παρὰ τὸ αὐτόθεος [sic] μετοχῆ τῆς ἐκείνου θεότητος θεοποιούμενον οὐχ ὁ Θεός, ἀλλὰ Θεὸς κυριώτερον ἄν λέγοιτο, ὧ πάντως ὁ Πρωτότοκος πάσης κτίσεως, ἅτε πρῶτος τῶ πρὸς τὸν Θεὸν εἶναι, σπάσας τῆς θεότητος εἰς ἑαυτὸν (cfr. de pr. 1, 2, 2 p. 54: quod est ab ipso trahentis) [p. 51], ἔστι τιμιώτερος τοῖς λοιποῖς παρ’ αὐτὸν θεοῖς, ὢν ὁ Θεὸς Θεός ἐστι, κατὰ τὸ λεγόμενον (Ps. 49, 1). Θεὸς Θεῶν Κύριος ἐλάλησε, καὶ ἐκάλεσε τὴν γῆν, διακονήσας τὸ, γεγέσθαι θεοῖς, ἀπὸ τοῦ Θεοῦ ἀρύσας εἰς τὸ θεοποιηθῆναι αὐτούς ἀφθόνως, κἀκείνοις, κατὰ τὴν αὐτοῦ χρηστότητα μεταδιδούς. Ἀληθινὸς οὖν Θεὸς ὁ Θεός· οἱ δὲ κατ’ ἐκεῖνον μορφούμενοι θεοί, ὡς εικόνες πρωτοτύπου. Ἀλλά πάλιν τῶν πλειόνων εἰκόνων ἡ ἀρχέτυπος εἰκὼν ὁ πρὸς τὸν Θεὸν ἐστι Λόγος, ὃς ἐν ἀρχῆ ἦν τῶ εἶναι πρὸς τὸν Θεὸν ἀεὶ μένων Θεός, οὐκ ἄν δ' αὐτὸ ἐσχηκώς, εἰ μὴ πρὸς τὸν Θεὸν ἦν, καὶ οὐκ ἄν μείνας Θεός, εἰ μὴ παρέμεινε τῆ ἀδιαλείπτω θέα τοῦ πατρικοῦ βάθους, n. 3. Ἀλλ' ἐπεὶ εἰκός προσκόψειν τινὰς τοῖς ειρημένοις, ἑνός μὲν άληθινοῦ Θεοῦ τοῦ Πατρὸς ἀπαγγελλομένου, πάρα δὲ τὸν ἀληθιὸν Θεὸν Θεῶν πλειόνων τῆ μετοχῆ τοῦ Θεοῦ γινομένων, εὐλαβουμένους τὴν τοῦ πᾶσαν κτίσιν ὑπερέχοντος δόξαν ἐξισῶσαι τοῖς λοιποῖς τῆς Θεὸς προσηγορίας τυγχάνουσι πρὸς τῆ ἀποδεδομένη διαφορᾶ, καθ’ ἢν ἐφάσκομεν πᾶσι τοῖς λοιποῖς θεοῖς διάκονον εἶναι τῆς θεότητος τὸν Θεὸν Λόγον, καὶ ταύτην παραστατέον ὁ γὰρ ἐν ἑκάστω λόγος τῶν λογικῶν τοῦτον τὸν Λόγον ἔχει πρὸς τὸν ἐν ἀρχῆ Λόγον πρὸς τὸν Θεὸν ὄντα Λόγον Θεόν, ὄν ὁ Θεὸς Λόγος πρὸς τὸν Θεόν ὡς γὰρ αὐτόθεος, καὶ ἀληθινὸς Θεὸς ὁ Πατὴρ προς, εἱκόνα καὶ εἰκόνας τῆς εἰκόνος, διὸ καὶ κατ’ εἱκόνα λέγονται εἶναι oἱ ἄνθρωποι, οὐκ εἰκονες, οὕτως ὁ αὐτὸς Λόγος πρὸς τὸν ἐν ἑκάστω λόγον. Ἀμφότερα γὰρ πηγῆς ἔχει χώμαν ὁ μὲν Πατὴρ θεότητος, ὁ δὲ Υἱὸς λόγου.

91
Перейти на страницу:
Мир литературы

Жанры

Фантастика и фэнтези

Детективы и триллеры

Проза

Любовные романы

Приключения

Детские

Поэзия и драматургия

Старинная литература

Научно-образовательная

Компьютеры и интернет

Справочная литература

Документальная литература

Религия и духовность

Юмор

Дом и семья

Деловая литература

Жанр не определен

Техника

Прочее

Драматургия

Фольклор

Военное дело