Хрыстос прызямліўся ў Гародні - Караткевіч Уладзімір Сямёнавіч - Страница 84

• Предыдущая
• 84/111
• Следующая

— Ведаю. Але не пайду. У першы раз бачу, што яны вартыя. Вераць у нешта лепшае, чым самі яны сёння. Не магу падмануць гэтую веру.

— Прападзеш. Яе не аддадуць. І царства твайго не будзе.

— Так.

— І ідзеш бяскрылы, бяззбройны, як матыль на агонь.

— На агонь.

— І на смерць. І царства твайго не будзе.

— Трэба ж каму-небудзь паспрабаваць. У першы раз паспрабаваць. Дзеля іх — варта.

— Уцячом, — голас яе калаціўся ў глотцы. — Уцячом, апантаны. Не дзеля сябе… Каб жыў… Схаваемся. Я не магу, каб ты… Божа, ты ж за-гі-неш!

Яна зарыдала. Ён ніколі не чуў, каб так рыдалі жанчыны. Глуха, беспрасветна, трымаючыся з усіх сіл і не ў змозе стрымацца. Так часам, раз ці два ў жыцці, плачуць мужчыны, згубіўшы апошняе шчасце, трапіўшы ў апошнюю бяду.

Толькі тут ён зразумеў усё, што чытаў у людскіх вачах, і працягнуў рукі.

— Рукі прэч! — са смяротнай крыўдай за сябе і яго прарыдала яна.

Хрыстос глядзеў у яе вочы.

— Ну так… так… так… та-ак!

Ён апусціў вочы. Ён не ведаў, што сказаць. Дый што скажаш у такім выпадку? Лепей памерці, чым адмовіць вялікаму. Сапраўды вялікаму.

— Я не ведаю, — урэшце сказаў ён. — Але ты не ідзі. Свет страшны. Кожны чалавек можа вельмі спатрэбіцца другому. — Я не кіну цябе.

Хрыстос глядзеў на яе твар і не пазнаваў яго.

— Я пайду за табою непрыкметна, — яна накінула на галаву капюшон. — Проста таму, што не магу іначай. Пайду да канца. Усё адно якога. Магчыма, ты памрэш, бяззбройны, бяскрылы. Я не ведаю, як памагчы табе. Але і пакінуць не магу.

І, канчаткова схаваўшы твар, скокнула з каня, кінулася назад.

— Куды ты?! — у раптоўным адчаі закрычаў ён.

Ён хацеў спыніць каня, павярнуць, кінуцца. Але плылі і плылі гурмы, ціснулі, цягнулі за сабою. Конь не мог плысці супраць іх. Неадвольна аддаляўся капюшон, яго закрывалі плечы, шчыты, харугвы, такія самыя капюшоны.

— Стой! Дзеля Бога, стой!

Але плынь тысячаў несла яго, адцірала. Вось ужо з цяжкасцю можна было адрозніць яе капюшон сярод дзесяткаў такіх самых. Вось ужо блытаеш яго з імі, з іншымі.

Усе.

І так яна знікла з вачэй Юрася.

У тую перадапошнюю ноч яны сталі станам вакол самотнай хаты. Звычайна Хрыстос адмаўляўся займаць жытло, спаў ля вогнішча, разам з усімі, а тут чамусьці згадзіўся.

…Вакол хаты палала мора агнёў. І па гэтым моры плыло да хаты дзесяць цёмных ценяў, апосталы.

— Не падабаецца мне гэта, — бегаў вачыма Пятро. — Мужыччо гэта. Смажаным пахне. Трэба, хлопцы, вастрыць лыжы.

— А Іуда зноў апошнія грошы бабам раздаў, што мужоў сюды прывялі, — трагічная маска Баўтрамея ўздрыгвала, голас рыпеў. — А нам бы яны — ого! — пакуль старым не зоймемся.

— Ты… гэна… не забыў? — спытаў у Тадэя Піліп.

— Н-не-е, — усміхнулася галава ў місе. — Забяру цябе. Ты будзеш на галаве дошкі ламаць. Я — фокусы паказваць.

— А нам з табою, Ладысь, хіба пад мост з кісцянём, — крэкнуў Якуб. — На двухногіх асятроў.

Худы, на дзяўчыну падобны, Ян усміхнуўся прыадкрытым, бы ў юрода, ротам:

— Не злу наследуй, брат мой, але дабру.

Пятро плюнуў:

— Зло, гэта калі ў мяне ўкрадуць або жонку ўвядуць, а калі я ў каго — гэта дабро. Дарэмна мы сварыліся з вамі тады на возеры. Што, возьмеце мяне ды Андрэя з вамі? А то тут, бач, лёгкае жыццё канчаецца, ды можна і кепскае страціць.

— Добра, — сказаў Якуб.

Яны зайшлі ў кінутую хату амаль адначасова з Раввуні і Багданам, што падышлі з другога боку. На голым стале гарэла самотная свечка. Братчык сядзеў на покуці, паклаўшы галаву на далоні.

Узняў яе. І без таго ненатуральна вялікія вочы нібыта яшчэ павялічыліся.

— Вось што, — сказаў Пятро. — Там, у яры, якраз трынаццаць коней.

— Чыіхсьці коней, — удакладніў цыганаваты Сымон Кананіт.

— Знікнем, — сказаў Пятро. — Кінем гэта.

— Ну вось, — сказаў Хрыстос. — Пятро — гэта камень. Паспрабуй ствары нешта на гэтым камені.

Тумаш здымаў са свечкі пальцамі нагар. Цені скакалі на абліччы, па заліхвацкіх вусах, па вуснах аматара выпіць і закусіць.

— Я не пайду, — сказаў Тумаш. І растлумачыў не вельмі разумна: — Вы тут усе хамы, а ў мяне — гонар.

Мацей зірнуў на мора агнёў за акном і сцепануўся:

— Ну, мы дык пойдзем. Мытарам яно спакайней. Я яшчэ дзіваў хацеў, дурань. Даруй нам даўгі нашыя. Зроду мы не плацілі іх. — І раптам буйныя жорсткія зморшчыны ля рота склаліся ў сквапную, просьбітна-нахабную ўсмешку. — Толькі… евангелле б сваё няхай Іуда нам аддаў.

— Ты ж непісьменны! — залямантаваў Раввуні.

— Малаважна. А я евангеліст. Мы вось з Іаанам яго раздзелім, падчысцім, дзе небяспечна, і добра. А Іудзе евангелля нельга. Не заведзена.

Раввуні паказаў яму шыш.

У Іаана Алфеева часта і незалежна ад яго мяняўся настрой. Вось і тут яму раптам шкада стала Хрыста.

— А я б з табою, Божа, пайшоў. Толькі каб без зброі гэтай. Мы б з табою ўдаліліся ад свету ды духоўныя віршы пісалі.

— Не хавайся ў вежу з слановай косці, — сказаў Хрыстос. — Хутчэй знойдуць.

Усім было няёмка. І, відаць, каб перарваць гэтую няёмкасць, усе пачалі выказваць свае незадавальненні, кепскія прароцтвы на будучае. Узнялася гамана, пасля галас. Мацей лез да Іуды і крычаў нешта малазразумелае бязглузда-страсным голасам. Той лямантаваў у адказ. Сварыліся і гарлалі астатнія.

Ад падзей сённяшняга дня і гэтага крыку Братчык ледзь не вар'яцеў. Устаў над сталом:

— Маўчыце!

Затросся ад удару кулаком стол. І тады Фама, у захапленні, што можна паказаць сябе, з бразганнем вытаргнуў меч і секануў ім па сталешніцы. Стол разваліўся напалам. Стала ціха і цёмна. Раввуні нашарыў свечку, выбіў крэсівам іскру, запаліў.

Апосталы, сціснуўшыся, глядзелі на Хрыста.

— Вось што, — сказаў ён. — Я гэта не дзеля сябе. Патрэбныя вы мне дужа. Я гэта для вас, святыя душы. Шкодзілі — замольвайце грахі. Хто пойдзе адсюль — аддам мужыкам. Вось як.

— Вось як, — сказаў Тумаш.

— Вось як, — паўтарыў Раввуні.

Апосталы вінавата, як пабітыя, пераглянуліся.

— Ды што, — сказаў Сымон. — І мне карціцца ў Гародню ўвайсці. Паглядзець, як там, коні там якія. Я ўжо быў і адвучыўся…

— Дый праўда, — сказаў Пятро. — Кінуць на парозе…

— Гэта… Грэх.

— Хто крок зробіць — таго я мячом, — сказаў Фама.

— Таго я мячом, — рашуча сказаў Раввуні.

— Добра, — за ўсіх сказаў Андрэй.

— Мы ў ісціне хочам хадзіць, — падтакнуў Ян. — Ты нам вер.

— Паспрабую. У апошні раз. — І Хрыстос убачыў твар Фамы, нейкі сабраны, дзіўны твар. — Ты чаго, Тумаш?

— Абрыдлі мне гэтыя паганцы. Вось паклічу ўсю сваю веру, і палова іх з хаты знікне. Хай ля агню ходзяць.

— Валі, — сказаў Хрыстос.

Фама прыжмурыўся, сціснуў кулакі. Твар з нібы незнарок надзьмутымі шчокамі стаў яшчэ чырванейшы…

…Ляснулі дзверы. У хату зайшоў сівавусы:

— Паслы з Гародні. Басяцкі.

Фама моцна аддзьмуў паветра і залыпаў вачыма. Пасля плюнуў:

— Вось табе маеш. Яшчэ і нават больш стала… Не, брат. Як брыду нейкую наклікаць — гэта ў мяне лёгка. А як добрага чаго — гэта не.

Басяцкі ўвайшоў у хату і ўсміхнуўся ўсмешкай старога знаёмага.

— Вітаю цябе, Хрыстос. І вас, апосталы.

Убачыў рассечаны напалам стол. Плоскія вочы пашырыліся.

— Ды гэта так, — прысаромлена растлумачыў Юрась. — Трохі забаўляліся.

— Практыкаваліся трохі, — сказаў Фама.

— Тлумач, нашто тут? — сурова спытаў Братчык.

…Дамініканец скончыў. Усе сядзелі моўчкі. Стомлены цень ляжаў у вачніцах Юрася.

— Што ж, я выслухаў, — сказаў ён. — Дзякуй за выкуп.

У некаторых загарэліся вочы. Толькі Фама непаразумела і грэбліва склаў вусны, ды Раввуні ўскінуў галаву.

Хрыстос цяпер глядзеў у вочы Басяцкаму. І доктар ганорыс каўза са здзіўленнем убачыў, што зараз з гэтых вялізных вачэй не плыве тое, што няўлоўна падпарадкоўвала чалавека, нібыта робячы яго больш добрым. Вочы былі разважлівыя і сухія.

— Бачыш, — сказаў Хрыстос. — Гэта як палічыць, колькі на Белай Русі простых, ды падзяліць, дык на адзін залаты — сорак чалавек.

• Предыдущая
• 84/111
• Следующая