Хрыстос прызямліўся ў Гародні - Караткевіч Уладзімір Сямёнавіч - Страница 66

• Предыдущая
• 66/111
• Следующая

Апакаліпсіс, гл. 14, ст. 10

Ад твайго дзяржаўнага бегу па паднябессю ў жаху трапечуць сузор'і! Ты павядзеш гнеўна брывом — і ў небе загрукочуць маланкі, валадар!

Гімн Азірысу

Ты чаго яшчэ хочаш? Ад Бога выспятка?!

Прымаўка

Нешта дні праз тры пасля бітвы на вапняковай пусташы апосталы пад началам Хрыста падыходзілі да невялічкага манастыра сярод дубовых гаёў і палёў канюшыны. Рачулка абкружала падножжа ўзгорка, на якім ён стаяў. Перагароджаная ў некалькіх месцах грэблямі, яна ўтварала тры-чатыры стаўкі, што адбівалі бляклае падвячэрняе неба.

Трынаццаць мужчын і жанчына ішлі над вадою, успуджвалі з дзікіх макаў конікаў і думалі толькі аб тым, каб дзе-небудзь знайсці прытулак.

Да іх даходзілі чуткі аб з'яўленні на поўдні татар. І хаця яны не верылі, што ніхто іх не сустрэне, што той жа самы Лотр не ўзніме супраць іх людзей, — даводзілася берагчыся. Цяпер нельга было начаваць у безабаронных хатах або ў чыстым полі. Трэба было забірацца глыбей у лес. Але тут і лясы былі дагледжаныя, чыстыя ад лаўжоў і ветрабою.

Да таго ж яны не маглі доўга сядзець у бязлюдным месцы. Людзі — гэта быў хлеб, які ім, хай сабе і нячаста і не памногу, удавалася купляць.

Таму сёння, убачыўшы белую цацку кляштара, Юрась узрадаваўся. Можна заначаваць пад мурамі. Калі ўначы здарыцца татарын — няўжо не пусцяць нават у жаночы? Быць таго не можа. Манастыры ж таму і будуюць, для прытулку.

А раніцай можна будзе купіць хлеба, а можа, і рыбы (бач, якія ставы, неадменна ў іх будуць і лін, і цёмна-залаты, з блюда, манастырскі карась і вугор). І Юрась аддаў загад раскінуцца табарам пад пяццю-шасцю вялізнымі дубамі, амаль каля муроў. Калі пад дубы нацягалі сена, калі гаршчок з капустай пачаў балбатаць на агні, Юрась заўважыў, што Магдаліне нібы неяк непамысна.

— Ты што, нядужыш?

— Трохі ёсць.

— Тады кладзіся на сена ды накрыйся. Я табе капусты сам прынясу.

— Дзякуй табе, пане мой.

Яна лягла пад плашч. Ёй сапраўды было непамысна, але не ад нядужнасці. Прыплюшчыўшы вочы, яна слухала размовы і… баялася. Вось вярнуўся з ахапкай лаўжоў целяпень Піліп з Віфсаіды.

— Што за кляштар? — спытаў абыякава Хрыстос.

— Гэна… Машкаўскі нейкі… У імя Марты і той… Марылі.

Магдаліна здрыганулася пад плашчом. Яна ведала гэта. Толькі мур аддзяляе яго ад той.

— Цікавы кляштар, — сказаў Хрыстос. — Бач, Магдаліна, што на мурах.

На нізкім, у паўтара чалавечых роста, знешнім муры стаялі драўляныя, у натуральны рост, статуі. Прапорцыі іхнія былі парушаны: тулавы тоўстыя, мясістыя, вочы вырачаныя, галовы вялікія. Статуі былі пафарбаваныя ў ружовы (твары), чорны або рыжы (валасы), сіні, блакітны, чырвоны і ліловы (вопратка) густыя колеры. У большасці былі разяўленыя раты, і каля іх нешта вілося. Накшталт дымка. Так было ў святой Цэцыліі, святых Катарыны і Ганны. Сярод іх стаяў святы Мікола з люлькай, і ў таго дымок віўся над цыбуком. У драўлянага Хрыста дым круціўся над прыціснутай да сэрца і трохі адстаўленай далонню.

Раты, цыбукі і далоні былі ляткамі, статуі — вуллямі, дымок — пчоламі.

Святыя глядзелі на Магдаліну няўхвальна. Яна не ведала, трызніць яна ці не. Стаялі вакол ідалы, калыхаўся дуб (а мо то было дрэва Дабрыні і Зла?), звешваўся і варушыўся ў паветры вялізны льсняны змей, падобны на тоўстую даўжэзную каўбасу.

У жаху расплюшчыла вочы і ўбачыла, што гэта не змей, што гэта Сіла Гарнец, Якуб Зеведзееў, плямкае платаядным ротам і блішчыць самовымі вочкамі, паказваючы Хрысту здаравеннага лілаватага вугра.

У кошыку ў яго было яшчэ некалькі драбнейшых: цішком налавіў у стаўку.

— З-змей! Гэта каб тая конаўка дурная, Пятро… куды яму? А тут яго спячы на вуголлях — м-мух! А вэнджаны ж які! Няма, братка, дзе завэндзіць. Жытка наша, жытка, уюны ёй у пуза.

«Ну і што? Існуе недзе Лотр. Дагэтуль не спаймаў. Можна зашыцца так глыбока, што й не спаймае. Цэлыя вёскі жывуць у пушчах і ніколі не бачаць чалавека ўлады. Можна ўцячы на Палессе, у страшныя Сафіёўскія лясы пад Воршай, да вольнай памежнай варты, да панцырных баяр. Яны прымуць. Яны любяць смелых, хаваюць іх, запісваюць да сябе».

Чаго яна павінна, уважаючы на іх правялебнасць Лотра, маўчаць? Трэба сказаць яму, што Анея тут, выкрасці яе або ўзяць сілай, дарогаю вырваць з кіпцюроў ханжэй і прагнага бацькі Ратму і ўцякаць да панцырных баяр. Хата ў лесе за частаколам, зброя, наводдаль вышка з дровамі і смалою. Можна жыць так дваццаць — трыццаць год, падрастуць дзеці і пойдуць вартаваць замест бацькі. Будуць волаты… А можна і праз тры гады ляснуць — як пашанцуе. Убачыць здалёк агні, запаліць свой, убачыць, як за дзве вярсты ад цябе ўстане яшчэ адзін чорны дымавы султан. І тады спусціцца і за ваўчынымі ямамі і заваламі з лукамі і самастрэламі чакаць ворага, біцца з ім, трымаць да падыходу другіх чарнарукіх, прапахлых смалою і порахам «баяр».

Затое звычайная раніца, Божа мой! Роўны шум пушчы, сонца падае ў акенца, у залатой пляме святла на свежавымытай падлозе гуляе з клубком кацяня. Ратма, хай сабе і не дужа каханы, але звыклы, свой, вечна свой, есць за сталом гарачыя, падрумяненыя ў печы калдуны.

Або ноч. Ціха. Зоры. І той самы вечны лясны шум. Трохі нядужыцца, і ад гэтага яшчэ лепей. Толькі страшэнна хочацца піць. І вось Ратма ўстае, шорстка чэрпае ваду. І яна адчувае ў вуснах паліваны край конаўкі. І Ратма кажа голасам Хрыста «папі», і чамусьці адразу цёплая, гарачая хваля коціцца па ўсім целе. Такая, што яна ад здзіўлення ледзь не губляе прытомнасць. А можа, гэта не ад здзіўлення?

— Ты прасіла піць? — сказаў Хрыстос. — Пі. Напілася? То зараз еш. Капуста, халера на яе, такая ядраная.

Яна маўчала, каб даўжэй затрымаць у сабе тое, што абудзіла яе.

— Гэ, ды ты зусім паганая. Кепская, як беларускае жыццё. Ну, давай нагадую.

Ён шарпаў лыжкай у місе. Пасля яна адчула зубамі мяккае і пахучае грушавае дрэва, смак гарачай, жывушча-вадкай, наперчанай капусты. Яна спаймала сябе на думцы, што з тых часоў, калі жывыя яшчэ былі бацькі, калі сама была малая — не было так спакойна, добра і даверліва.

— Ну вось, — сказаў ён. — Спі. Засмажым рыбу — тады ўжо…

І яна сапраўды як правалілася ў дрымоту. Здалёк даносіліся глухія гукі размовы. Часам прытомнасць вярталася, і тады адна-дзве думкі праплывалі ў галаве, і яна адчувала, што лёгкая нібы нядужасць, боязь і дрыгота пакідаюць яе. Ад сну на паветры, ад гукаў вечара, ад прысутнасці гэтага чалавека побач.

Юрась глядзеў на ставы, на сініх стракоз, што лёталі над вадою, на твар той, што спала. Дзіўна, нешта клікала яго, нешта нібы не давала сядзець на месцы, але вечар супакойваў і прымушаў сядзець. З манастырскай брамы выйшлі некалькі дзесяткаў маладых манахінь у белым, чарнабровыя, зіркатыя. У адной на плячы была лютня.

Сваім надзіва чуйным слыхам ён чуў гучныя, над вадой, урыўкі размовы:

— Чаго гэта яна і сёння ўдабрухалася ды нас выпусціла? І ўжо трэці дзень.

— І ў ігуменняў…

— Сэрца… Ведаем мы, што за сэрца…

— Пэўна, зноў гэты, мардаты, у яе будзе…

— Дзеўкі, чорт з ім… Дзеўкі, хай сабе… Добра ісці… Вечар. Рыба брохае.

На паверхні ставоў сапраўды расплываліся кругі. Жанчыны ішлі, і іхнія белыя постаці сумна і чыста адбіваліся ў вадзе. Здаецца, і сам бы застаўся тут, каб вакол былі такія.

Адна дзяўчына раптам падала голас:

— Бач, хлопцы якія. Сядзяць, не ведаюць, а чаго б гэта зрабіць. Гэта я іх знайшла.

— А раз знайшла, то цягнула б сюды.

— Ды, бач, яны нягеглыя нейкія. На хаду спяць.

Юрась узняў руку. У адказ над вадою даляцеў ціхі смех.

— Ой… сёстры… Будзе ад ігуменні…

— А няхай яна на мурашнік сядзе, як я яе баюся.

— Не, гэта хлопцы адмысловыя.

— Кашы наеліся… Асавелі…

Апосталы пераглянуліся. Пасля Тумаш, Сымон-Кананіт і Піліп махнулі рукою і пачыкільгалі ў бок дзевак. Крэкнуў Якуб і таксама ўзняўся.

Даганяючы, кінуліся іншыя. Раввуні затрымаўся быў.

— Ідзі, Іосія, — сказаў Братчык. — Ты ж ведаеш.

• Предыдущая
• 66/111
• Следующая